مقابله با داروهای تقلبی به کمک فناوری بلاکچین
فناوری بلاکچین با فراهم کردن امکان ردیابی کل زنجیره تأمین دارو، از مرحله مواد خام تا رسیدن به دست بیماران، راهکار بسیار خوبی برای حل مشکل داروهای تقلبی است.
پیامدهای داروهای تقلبی
داروهای تقلبی علاوه بر ترکیبات مضرشان که تهدیدی جدی برای سلامت افراد و جان انسان ها محسوب میشوند، سالانه صدها میلیارد دلار خسارت نیز به صنعت داروسازی وارد میکنند. از این رو، علاوه بر نگرانیهای ناشی از خسارت های جانی و مالی این داروها، دولت ها همواره درصدد ایجاد الزامات و قوانینی هستند که بتوانند قابلیت ردیابی و بررسی اجزای تشکیلدهنده داروها را الزامآور کنند.
از سال 1364 خورشیدی، داروهای تقلبی یکی از مشکلات پایدار و ثابت این صنعت بودهاند. سازمان بهداشت جهانی (WHO) تخمین میزند که حدود 10 درصد از داروهایی که در کشورهایی با درآمد کم تا متوسط وجود دارد، تقلبی هستند. چنین موضوعی معادل با مرگ دهها هزار بیمار مبتلا به بیماریهایی است که داروهای مصرفی آنها فاقد اجزای ضروری برای درمانشان هستند.
آیا شرایط فعلی به نفع تولیدکنندگان داروهای تقلبی است!
به گفته دکتر “Harvey Bale” از سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD)، دلایل این که داروهای تقلبی همچنان در بازار وجود دارند، عبارت است از:
- داروهای تقلبی را میتوان با هزینه تقریباً پایینی تولید کرد (حداقل سود تولید این داروها معادل با سود تولید مواد مخدر بوده و خطر آن نیز به مراتب کمتر است).
- خیلی از کشورها به خصوص کشورهای در حال توسعه، قوانین مناسبی در رابطه با این موضوع ندارند.
- حتی در کشورهای توسعه یافته هم خطر پیگرد قانونی و جریمه نقدی برای داروهای تقلبی کم است.
- چگونگی رسیدن دارو به دست مصرف کننده هم نسبت به سایر کالاها متفاوت است و استفاده کننده نهایی، اطلاعات کمی درباره آن محصول دارد.
محدود بودن راهکارهای اجرایی
با شیوع و گسترش مشکل داروهای تقلبی در آفریقای شرقی، یک کارآفرین اهل کشور غنا به نام “Bright Simons” راهکاری را برای بررسی و اعتبارسنجی داروها از طریق شرکت خودش که “mPedigree” نام دارد، پیشنهاد کرد. در این روش، مصرف کننده میتواند با یک تماس رایگان و کنترل کد موجود بر روی بطری دارو مطمئن شود که داروی مورد مصرفش اصلی و واقعی است یا خیر.
البته باید اذعان داشت که روش mPedigree برای تشخیص داروهای تقلبی فقط برای آخرین مرحله از زنجیره تأمین دارو کار میکند و باز هم فرایند احراز هویت را به یک محل متمرکز موکول کرده و شفافیت ایجاد شده توسط سازوکارهایی همچون فناوری بلاکچین را ندارد.
امید به بلاکچین
شرکت IBM راهکارهای بهبود صنعت مراقبتهای بهداشتی و درمانی توسط فناوری بلاکچین را در مقالهای با عنوان «دیدگاه ما در رابطه با نقش بلاکچین در زنجیره اعتماد و توانایی آن برای ایجاد تحول در بهداشت و درمان» بیان کرده است. در این راهکارها، بلاک چین به عنوان «اینترنت ارزش و اعتبار» یا “Internet of Value” در نظر گرفته میشود؛ چون هر چیزی که در بلاکچین ثبت میشود دیگر قابل تغییر نیست. بنابراین میتوان به قابلیت اطمینان و اعتبار آن مطمئن بود.
وجود چنین فرایند احراز هویتی این اطمینان را برای مصرف کنندگان ایجاد میکند که از اصلی بودن داروی خریداری شده مطمئن شوند. شرکتهای داروسازی نیز از وجود زنجیره تأمینی که کاملاً قابل ردیابی است، بهره خواهند برد.
الزامآور شدن قوانین
در سال 1392، اوباما رئیس جمهور سابق آمریکا قانون امنیت زنجیره تأمین دارو (DSCSA) را که نیازمند یک سیستم ردیابی و نظارتی ملی است، تصویب کرد. بر اساس این قانون، تولیدکنندگان باید شناسه محصولاتی را که وارد زنجیره تأمین میکنند، ثبت کنند. در آن زمان به شرکتها یک فرصت ده ساله داده شد تا در این دوره بتوانند آمادگی لازم برای اجرای این قانون را ایجاد کرده و راهکاری قابل اطمینان به منظور ردیابی زنجیره تأمین خودشان را تا سال 1402 ایجاد کنند.
بلاک چین قابلیت ایجاد اطمینان را دارد.
Tapan Mehta، مدیر توسعه بازار مراقبتهای بهداشتی و خدمات علوم زیستی در DMI چنین اعتقاد دارد که: «سیستم بلاکچین میتواند گزارشی از زنجیره نگهداری داروها ایجاد کرده و تمامی مراحل زنجیره تأمین یک محصول یا داروی خاص را دنبال کند. با توجه به این که سوابق ایجاد شده توسط بلاکچین دایمی هستند و به هیچ وجه نمیتوان آنها را تغییر داد، پس می تواند مطمئنترین شیوه انتقال داده را فراهم کند». این موضوع باعث شده که بلاکچین، هم شفافیت و هم قابلیت ردیابی بهتری نسبت به سایر فناوری ها داشته باشد.
این سازوکار نه فقط تشخیص داروهای جعلی را ممکن میکند بلکه امکان دنبال کردن و ردیابی تمامی محصولات دارویی تا رسیدن آنها به منشأ تولید مواد خام مورد استفاده در تولید دارو را فراهم کند. یکی دیگر از مزایای این روش، قابلیت بازیابی آن است. بر اساس گفته Mehta، «در صورتی که حمل و نقل دارو به هر دلیلی دچار اختلال شده یا در این میان دارویی گم شود، اطلاعات ذخیره شده امکان ردیابی دارو را برای تمامی طرفهای مربوطه فراهم خواهد کرد».
تولید بلاک چین دارویی
راهکار بلاک چین، صرفاً در حد یک ایده و تئوری محض نیست. در سال 1396، Chronicled یک پروژه سرمایهگذاری مشترک برای ایجاد و تست یک سیستم آزمایشی راهاندازی کرد که با نام تجاری “MediLedger Project” به ثبت رسید. در این پروژه نمایندگانی از شرکتهای بزرگی مثل Genentech Roche Group ،Pfizer ،AmerisourceBergen و McKesson Corporation حضور دارند.
طبق گزارشی از روند پیشرفت آن، این پروژه بر روی کلاینت اتریوم Parity ساخته شده که هدف از آن دستیابی به یک سازوکار ردیابی برای شناسایی امضای دیجیتال هر محصول (DSCA) است. این پروژه نشان داد که امکان ایجاد یک شبکه بلاکچین امن که قادر به پردازش بیش از 2 هزار تراکنش در هر ثانیه باشد، کاری امکان پذیر است.
همچنین ثابت کرد که یک سیستم بلاکچین میتواند «قابلیت تشخیص و بررسی شناسه محصولات و شناسایی منشأ تولید محصولات را فراهم کند». این سیستم علاوه بر کمک به مقابله با داروهای تقلبی، با ثبت اطلاعات محصولات در تمامی مراحل، امکان بررسی سریع موارد مشکوک را در هر مرحله از کار فراهم میکند.
در گزارش این پروژه اعلام شده که با توجه به کاربردهای تجاری مختلف صنعت داروسازی، ایجاد چنین پلتفرمی مزایای بسیار زیادی دارد. لازم به ذکر است این سرمایهگذاری بر روی فناوری بلاکچین تنها زمانی سودآور میشود که همه نقشآفرینان این صنعت (تولیدکنندگان، عمدهفروشان، داروخانهها، ارایهدهندگان خدمات و غیره) در آن همکاری خوبی داشته باشند.
با توجه به این که نه فقط میلیاردها دلار از صنعت داروسازی، بلکه زندگی و سلامتی میلیونها انسان در گروی دارو و صنعت داروسازی است، تمام طرفهای دخیل باید سعی کنند تا با همکاری یکدیگر مشکل داروهای تقلبی را حل کنند. اگر مشکلات موجود در زمینه مسئولیتپذیری و شناسایی ماهیت اصلی داروها به کمک فناوری بلاکچین قابل حل باشد، این فناوری بایستی در سطح جهانی پیادهسازی شود.